6. Waarom geluk op het werk ertoe doet
Patricia is een enthousiaste, extraverte en altijd vrolijke vrouw van begin 30 met een woeste bos vroeggrijzend haar. Dolblij was ze met haar eerste managementfunctie. Ze had al als secretaresse, back-officemedewerker en allround administratief medewerker gewerkt. Nu was ze er helemaal klaar voor om als inkoopmanager bij een grote fabrikant van voedingssupplementen aan de slag te gaan met het stroomlijnen van de inkoopprocedures.
De sollicitatie was soepel verlopen. Het bedrijf had dringend iemand nodig en ze kreeg een aanbeveling van een oud-collega die er al werkte. Het zag er allemaal heel goed uit. Een leuk kantoor in een bosrijke omgeving: check! Boeiende verantwoordelijkheden: check! Gezellige collega’s: check! Een goed salaris: zeker weten!
Maar toen Patricia eenmaal begon, viel het zwaar tegen. De sfeer was vooral competitief en nauwelijks gericht op samenwerking. Haar direct leidinggevende zag ze amper. Hij sprak nooit waardering of andere feedback uit over haar werk of dat van haar collega’s. Niemand leek oog te hebben voor het werk van de ander. Het was duidelijk een geval van ieder voor zich.
Ze deed haar werk en ze deed het ook erg goed. Maar erkenning kreeg ze niet. Ze probeerde wel om de sfeer op haar afdeling te beïnvloeden. Maar in haar positie als nieuweling was het bijna ondoenlijk om de oude, vastgeroeste patronen en de bijbehorende cultuur te veranderen.
De maanden gingen voorbij en Patricia zag elke dag meer tegen haar werk op. Het werd een gevecht om ’s morgens überhaupt de deur uit te komen. Buiten het werk verloor ze ook veel energie. Ze ging minder sporten, minder vaak uit en zat steeds meer voor de televisie.
Na zeven maanden besloot Patricia te stoppen. Ze had nog geen nieuwe baan; ze nam gewoon ontslag.
Meteen zagen vrienden en familie de omslag. De vermoeide en verdrietige Patricia was weer gelukkig, lekker gek en energiek. Sinds haar beslissing om te stoppen kwam ze in hoog tempo dichter bij zichzelf.
Tot haar verbazing had ze niet gemerkt welke invloed het werk op haar persoonlijk had gehad. Een beangstigende gedachte. De verandering was heel geleidelijk gegaan, over een periode van maanden. Maar toen ze de knoop had doorgehakt, was ze binnen een paar weken weer haar oude blije zelf. Ineens werd duidelijk wat voor slechte invloed de baan had gehad op zowel Patricia op het werk als daarbuiten.
Patricia gebruikte haar hervonden energie voor een nieuwe opleiding en ze is nu een fulltime fitness-professional. Van haar nieuwe baan wordt ze ongelofelijk gelukkig en op haar werk noemen ze haar ’het beste dat ons ooit is overkomen’. Patricia heeft gezworen nooit meer een baan aan te nemen waar ze niet gelukkig van wordt.
Waarom doet gelukkig zijn op je werk ertoe? Doet het er eigenlijk wel toe? Kunnen we niet net zo goed ongelukkig op ons werk zijn, ons salaris incasseren en in onze vrije tijd gelukkig zijn?
Het antwoord is duidelijk. Gelukkig zijn op je werk doet er zeker toe. Het is de drijvende kracht voor succes, voor mensen en voor het bedrijfsleven. Dat weet ik uit eigen ervaring.
In mijn eerste baan als consultant werkte ik keihard. Ik was de IT’er uit het boekje die altijd overwerkt omwille van het succes. Ik was verhuisd voor die baan, ver weg van mijn vrienden en familie. Dat maakte me niet uit, want ik had toch nergens tijd voor naast mijn werk. Ik kon eigenlijk alleen maar denken aan succes hebben in mijn baan.
Na een jaar realiseerde ik me plotseling iets. Ik had mijn grote succes en verdiende goed, maar ik was ook eenzaam en ongelukkig, want ik deed niets anders dan werken. Ik dacht er een tijdje over na en besloot toen het roer om te gooien. Ik wilde mijn werk inrichten op zo’n manier dat ik er gelukkig van zou worden. Ik ging minder werken, begon met sporten en maakte vrienden in mijn nieuwe woonplaats.
In een jaar tijd was mijn leven compleet veranderd. Eerst reed ik ’s avonds naar huis voor een fastfood-maaltijd en daarna heel veel tv-kijken. Nu had ik vrienden, interessante hobby’s en ik was in de vorm van mijn leven door al het sporten.
Gelukkig zijn op je werk is geen luxe. Het hoort niet pas op nummer 5 van je prioriteitenlijstje, na een goed salaris, een mooie functie, een hoekkantoor en de sleutel van de wc-ruimte voor de directie. Geluk is belangrijker dan al het andere voor het plezier dat je in je werk hebt, je kwaliteit van leven buiten het werk en je succes.
Maar zo dachten we er vroeger niet over.
Het protestantse arbeidsethos
Door onze geschiedenis loopt de rode draad dat werk als zwaar en vervelend wordt ervaren en dat we er daarom voor betaald krijgen. Dit wordt duidelijk zichtbaar in The Protestant Work Ethic, een op de bijbel gebaseerd boek van Max Weber. Protestantse predikanten gebruikten dit boek om te prediken dat zwaar werk goed is voor de mens en de christelijke gemeenschap. Het zou ook balsem zijn voor de erfzonde.
Volgens de christenen woonde de mens eerst in het Hof van Eden, waar alles perfect was. Maar we zijn daaruit verdreven door de erfzonde en volgens Genesis 3:19 staat het er nu zo voor: “In het zweet uws aanschijns zult u uw brood eten, totdat u tot de aarde wederkeert, aangezien u daaruit genomen bent; want u bent stof, en tot stof zult u wederkeren”.
Volgens het joodse geloof is werk ‘een vloek van God om ons nadrukkelijk te straffen voor de ongehoorzaamheid en ondankbaarheid van Adam en Eva’.
Het Oude testament stimuleert werk wel. Niet omdat het nou zo leuk is, maar met het doel armoede en behoeftigheid te voorkomen.
Het oud-Griekse woord voor werk is ponos. Dit komt van het Latijnse poena, wat verdriet betekent. Slaven deden de arbeid. De vrije man moest oorlog voeren, grootschalige handel drijven en de schone kunsten bedrijven, voornamelijk architectuur en beeldhouwen21.
Volgens de roots van onze cultuur is werk dus een vloek, bedoeld als straf voor de erfzonde en alleen voor slaven. Kortom, het leven is een hel. Of, zoals Hobbes het zegt: ‘ellendig, beestachtig en kort’. Werk is dus ook een hel. We hebben het maar te verdragen, omdat we allemaal zondig zijn. Maar geen zorgen, we worden beloond zodra we dood zijn! Nog vragen?
Het is hoog tijd dat we dit standpunt achter ons laten! Richard Reeves zegt hierover in zijn briljante boek Happy Mondays:
Iedereen die van mening is dat werk verschrikkelijk hoort te zijn, alleen om het feit dat het werk is, of omdat er een cordon sanitaire staat tussen ‘werken’ en ‘leven’, mag van mij in een tijdmachine stappen en terugreizen naar het jaar 1543 om zich bij de Calvinisten aan te sluiten. Daar voelen zij zich meer thuis. Ondertussen gaan wij met zijn allen lekker door met plezier hebben in ons werk en op onze werkplek.
Eng aan het verhaal van Patricia is, dat je zomaar in een baan kan blijven hangen die je ongelukkig maakt. Enerzijds omdat we denken dat werk gewoon vervelend hoort te zijn, anderzijds omdat de negatieve effecten er heel geleidelijk insluipen. Denk maar even mee: was je eerst gelukkig, naar buiten gericht en energiek, maar ben je dat ergens onderweg kwijtgeraakt? Misschien zuigt je baan alle energie uit je. Misschien is het tijd voor verandering en moet je juist energie zien te krijgen van het grootste deel van de tijd die je op je werk doorbrengt. Dat is zoveel beter dan een baan die langzaam maar zeker al je energie, passie en enthousiasme uit je zuigt.
Hieronder staan de hoofdredenen om gelukkig te zijn op je werk.
Aan werken gaat de meeste tijd op
Waarschijnlijk besteed je meer tijd aan werken dan aan wat dan ook, behalve misschien aan slapen. Je werk kost meer tijd dan je familie, vrienden en hobby’s bij elkaar. Die tijd zou zoveel beter besteed zijn als je werk deed waarvan je daadwerkelijk gelukkig werd.
We ontlenen het grootste deel van onze identiteit aan werk
Werk vervangt in sneltreinvaart religie als zingeving van het leven. We definiëren onszelf aan de hand van het werk dat we doen. Het geeft antwoord op van oorsprong religieuze vragen zoals: wie ben ik, hoe vind ik zingeving, wat is mijn doel? We werken niet meer alleen om geld te verdienen; het gaat om onze identiteit.
-Benjamin Hunnicutt, historicus en professor aan de Universiteit van Iowa in Iowa City
Zo’n vijftig jaar geleden hadden we veel bronnen om onze identiteit aan te ontlenen. Religie, klasse, nationaliteit, politieke voorkeur, de oorsprong van de familie, en geografische en culturele kenmerken bepaalden gezamenlijk wie we waren. Vandaag de dag zijn de meeste, zoniet allemaal, vervangen door werk. Als je iemand ontmoet op een feestje, dan is de geijkte eerste vraag: “En, wat doe jij?”
In toenemende mate definieert werk wie we zijn. We zijn er de meeste tijd aan kwijt. We gebruiken voornamelijk daar onze vaardigheden en talenten. We ervaren er onze grootste overwinningen en mislukkingen. Dus als het werk niet werkt voor ons, worden we erg kwetsbaar. Daarom is gelukkig zijn op je werk van cruciaal belang!
Werk beïnvloedt ons totale leven
Het verhaal van Patricia laat zien dat gelukkig of ongelukkig zijn op je werk uitstraalt op je privé-leven. Sommige mensen kunnen na een rotdag op hun werk heel vrolijk thuis komen, alsof er niets aan de hand is. Maar de meesten kunnen dit niet van zich af schudden, hun nare werkdag werkt de rest van de dag nog door.
Werk beïnvloedt onze gezondheid
Volgens professor Cary Cooper, deskundig op het gebied van beroepsmatige stress aan de University of Manchester Institute of Science and Technology, bestaat er in toenemende mate bewijs voor de stelling dat werkgerelateerde stress een significante invloed heeft op gezondheid.
In 2005 deed de Lancaster University and Manchester Business School een onderzoek onder 250.000 medewerkers. Ze ontdekten dat mensen die minder gelukkig zijn op hun werk, meer risico hebben op geestelijke gezondheidsproblemen. Hieronder vallen emotionele burnout, een laag zelfbeeld, angst en depressiviteit. Het rapport waarschuwde dat een kleine dip in de arbeidstevredenheid al tot een burnout van ‘aanzienlijk klinisch belang’ kan leiden.
Een recent vierjarenonderzoek onder 20.000 verpleegsters in de USA heeft aangetoond, dat ongelukkig zijn op je werk net zo slecht voor je is als roken22.
Gelukkige mensen zijn niet alleen gelukkiger, ze zijn ook gezonder.
Geluk leidt tot succes
Een zakelijk coach die vaak topdirecties coacht, heeft mij toevertrouwd dat veel sessies er op neer komen dat de cliënt zich realiseert niet gelukkig te zijn op het werk of privé, ondanks alle zichtbare succes. Ze hebben hun prominente kantoor, Mercedes van de zaak, een salaris van een miljoen en enorme aandelen op de beurs. Maar met de juiste vragen kom je er achter hoe vaak ze zich eenzaam en verloren voelen. Ze hebben geen plezier in hun werk, het is betekenisloos en levert geen positieve, lange-termijnrelaties op. Het slokt echter wel al hun tijd op en houdt ze bij familie en vrienden vandaan. Een bekende topleider brak in tranen uit bij het besef dat hij in zijn loopbaan voornamelijk geld en macht had nagejaagd. Niet lang daarna nam hij ontslag en nu doet hij werk dat hij wel leuk vindt, voor eentiende van zijn oude salaris.
Dit brengt ons tot de vraag wat succes waard is, als je er niet gelukkig van wordt. De Dalai Lama heeft ooit gezegd:
Ik geloof dat geluk vinden ons levensdoel is. Dat is duidelijk. Welke religie je ook hebt, of als je nergens in gelooft, we zoeken allemaal naar iets beters. Ik denk dan ook dan geluk de stuwende kracht in ons leven is…
Hij doelde op geluk in je leven, maar zijn punt gaat net zo goed op voor werk. Wat heeft het voor zin om het grootste deel van je leven werk te doen waar je niet gelukkig van wordt? Hoe zou het zijn als je op je sterfbed terugkeek op al die overduidelijke bewijzen van succes (een groot huis met overal flatscreens, heel veel auto’s, een gigantisch salaris, een prachtige titel en een fraai kantoor) als je nooit gelukkig bent geworden van je carrière?
We zien gelukkig de noodzaak in van een nieuwe blik op werken. Werk was altijd iets wat we deden om ons brood te verdienen. Geluk ervaren wordt steeds vaker de invulling die we aan werken geven.
Moeten we dan alleen nog maar proberen gelukkig te worden en succes helemaal vergeten?
Nu wordt het interessant. In december 2005 publiceerde een groep onderzoekers het resultaat van een metastudie (van 225 onderzoeken) naar de levens van 225.000 mensen.
De conclusie was dat we gelukkiger worden van succes, maar dat de correlatie de andere kant op nog sterker is: je wordt succesvol als je gelukkig bent. Gelukkige mensen zijn volgens de onderzoeksresultaten optimistischer, meer naar buiten gericht, sympathieker, gemotiveerder en energieker. Stuk voor stuk essentiële kwaliteiten voor zakelijk succes.
Dit houdt in dat we geen geluk hoeven op te offeren voor succes, wat helaas wel vaak aangenomen wordt. Feitelijk geldt precies het tegenovergestelde: als je gelukkiger bent, zul je meer succes hebben.